Nga Ilir Ikonomi*

Megjithëse po bëheshin tri dekada që kur vuri këmbë për herë të parë në Amerikë, Faiku vazhdonte të ishte beqar. “I nderuari Faik Konica i Shqipërisë është në hall të madh”, shkruante gazeta kryesore e Uashingtonit në vitin 1934. “Kur dikush e pa të martën pasdite në mesin e disa zonjave tërheqëse gjatë një kokteji në Mayflower, në vetull i kishte rënë një hije e lehtë ndërsa vështrimin e kishte të trishtuar. Kjo i bëri përshtypje një miku në tryezën pranë sepse Zoti Konica prej natyre është njeri me shpirt të qeshur. U desh të vinte e premtja që të merrej vesh sekreti. Përgjigja, si zakonisht, ishte ajo që thonë francezët: cherchez la femme (kërkoni gruan). Dhe halli ishte se zoti Konica nuk gjente dot grua”.

“Gjithmonë e shtyj për vitin tjetër. E vërteta është se nuk do të martohem kurrë”, thoshte Faiku. Ministri ia njihte të metat vetes. Ai besonte se ishte i ftohtë dhe i tërhequr në marrëdhëniet me të tjerët ndonëse nuk e quante veten tip të drojtur. Por dyshonte se të tjerët e shihnin si asket.

Ky beqar, i cili nuk ua tregonte kurrë moshën të tjerëve, shquhej nga të veshurit me elegancë. Mbante kostume shik blu, gri dhe të zinj, secili i shoqëruar me pallto në të njëjtën ngjyrë por pa thile në jakë, një zakon i tij i hershëm që të mos i inkurajonte vajzat t’i ngulnin aty ndonjë lule. Palltot nuk kishin as xhep sipër, sepse Faiku e quante jo sanitare mbajtjen e shamive për qëllime dekorative. Për të njëjtën arsye, edhe pantallonat nuk i kishte të përthyera në fund. Këmishat, të gjitha të qepura në Londër, ishin pa kopsa shtesë në mëngët, sepse sipas tij, ato nuk luanin ndonjë rol. Jakat e këmishës i rrinin përsosmërisht drejt dhe puthitur, kravatat i zgjidhte me kujdes, rrinte gjithnjë i rruar e i qethur dhe krejt pamja e jashtme e bënte një dapper, siç quhen në Amerikë njerëzit, tek të cilët rëndësia nis nga veshja. Portretin e pastër ia plotësonte një nishan i madh i zi nën çipin e majtë të buzës. Ishte përgjithësisht i qeshur dhe kishte sjellje të butë, aq sa gazetat e quanin “ministri xhentil i Shqipërisë”; Tregonte gjithnjë hoborrësi, të shikonte në sy kur fliste ose kur i flisje, nuk e ngrinte kurrë zërin dhe kishte kujdes të mos i mërziste bashkëbiseduesit me rrëfimet e tij. Ama, duke qenë interesant si tip, shpesh bëhej qendra e vëmendjes në një rreth biseduesish, herë me anekdotat dhe herë me konstatimet e tij të mënçura. Kur tymoste, hirin e shkundte me elegancë duke goditur me dorën e djathtë gishtat e dorës së majtë që mbanin cigaren.

Në vlerësimin e bukurisë fizike të grave Faiku ishte një katolik i vërtetë. Pamja e jashtme e femrës, thoshte, gjithmonë duhet të vijë e dyta pas personalitetit të saj. Ndër mikeshat e shumta vlerësonte më tepër ato të cilat natyra i kishte pajisur me inteligjencë të jashtëzakonshme dhe u shmangej grave me temperament tepër të gjallë e që flisnin shumë. I pëlqente thjeshtësia e grave amerikane, e cila sipas tij, kishte ndikuar që modat e veshjeve në botë të bëheshin më artistike. Por me një kusht, që ato të përdornin sandalet e të hiqnin dorë nga takat e larta.

Kur në Mayflower bëhej ndonjë paradë mode, si ato që organizonte në pranverë Shoqata e Bulevardit Connecticut, ministri i Shqipërisë ishte njëri nga burrat e pranishëm. Rrinte ulur në radhët e pasme të audiencës dhe dukej po aq i interesuar në paraqitjen e stileve të çelta pranverore sa edhe gratë e shoqërisë së kryeqytetit.

Megjithatë, jeta e këtij shqiptari ishte e lidhur me librat e me studimet dhe dukej se interesi i tij për gratë nuk shkonte aq larg sa ta cyste të mendonte për t’u martuar. Një korrespondenti të Washington Post-it i pat thënë: “Lulet e portokallit kanë vendin e tyre kurse mua më jepni bibliotekën dhe muzikën, një kallamar plot me bojë për të shkruar si dhe të drejtën e plotë për t’iu gëzuar këtyre kur dhe si të dëshiroj”.

Faiku, shkruante ky korrespondent, “nuk jep asnjë arsye se përse nuk martohet… por hamendja e thjeshtë të thotë se ai kupton diçka: që gratë nuk i durojnë dot dollapet plot e përplot me libra në vend të rrobave, nuk mund të shohin dot një gramafon me konin gjigant në dhomën e ndënjes dhe as dorëshkrime të përhapura në dysheme”.

Në shkrimet e tij Faiku nuk ka lënë ndonjë gjurmë të marrëdhënieve romantike ose martesore që mund të ketë patur. Kjo ishte rreptësisht jeta e tij private ku askush nuk duhet të fuste hundët. Por poeti dhe dramaturgu frëng, krijuesi i termit surealizëm, Guillaume Apollinaire (Gijom Apoliner), i cili kishte patur miqësi me Faikun, na jep këtë paragraf nga jeta intime e shokut të tij: “Në një rast tjetër, qëndrova edhe një herë në Londër me Faik Bej Konicën, i cili ishte martuar dhe jetonte në Chingford”. Fjala është për vitet e para të shekullit të 20-të.

Kur nisën polemikat me kampin e Nolit në vitin 1925 e më pas, gjithmonë gjendeshin kundërshtarë që e shanin Faikun si njeri të degjeneruar moralisht, domethënë të dhënë pas femrave. Thuhej madje se ai kishte një djalë jashtë martese, të cilin e kishte lënë në Evropë. Në fillim të vitit 1938 Faiku ishte parë të takohej me aktoren e famshme të striptizës, 29-vjeçaren Ann Corio (An Korio), dhe menjëherë u hap fjala se ai kishte ndërmend të lidhte kurorë me të. Corio ishte një nga 12 fëmijët e një çifti emigrantësh italianë dhe ishte bërë e njohur me shfaqjet e saj në varietenë e tipit burlesque që përfshinte parodi si dhe një dozë të mirë striptize. Në Amerikën e kohës, stripti ishte pjesa më e rëndësishme e kësaj varieteje të përshtatur për një audiencë mashkullore. Në Uashington, teatri, në hyrje të të cilit ndriçonin dy fjalët e shkruara me neon Burlesque Burlesque ndodhej në Rrugën Nëntë. Këtu atmosfera ishte krejt e ndryshme nga rrugët e tjera aty pranë që mbizotëroheshin nga dyqanet Garfinkel dhe Hecht’s.

Faiku ishte ndër frekuentuesit e teatrit, siç kuptojmë nga ky paragraf i marrë nga një gazetë e kohës: “Ai është një kombinim i rrallë i mikpritësit të shkëlqyer, dijetarit, linguistit dhe playboy-it. Në netët e dimrit, kur detyra diplomatike e lejon, ai ulet në radhën e parë të teatrit burlesque të kryeqytetit. Njëra nga të preferuarat e tij është Ann Corio, kërcimtarja e striptit”.

Corio ishte vajzë inteligjente. E kishte mbaruar shkollën e artit me një diplomë Magna Cum Laude dhe në rrethet shoqërore përshkruhej si mjaft e edukuar dhe brilante në bisedë. Ishte ndër artistet më të paguara të këtij zanati dhe fitonte deri në një mijë dollarë në javë. Corio ishte martuar me Emmet Callahan, pronar i disa teatrove.

Faiku nuk e mohonte se e kishte ftuar Ann Corion disa herë për çaj. Shtytja mund të ketë qenë kurioziteti për bukuroshen e striptit dhe përgjithësisht tërheqja e Faikut drejt çdo lloj arti. Corio mund të ketë qenë po aq e tërhequr nga erudicioni i këtij njeriu që nuk ngjante me askënd tjetër në trupin diplomatik. Por, meqenëse zërat kishin marrë dhenë, ai u detyrua të bënte këtë përgënjeshtrim publik mbrëmjen e 11 janarit 1938:

“Ministrin e Shqipërisë e argëton së tepërmi cektësia e disa gazetarëve amerikanë, të cilët kanë arritur në përfundimin se ai ka rënë në dashuri dhe ka ndërmend të martohet me sharmanten Ann Corio, megjithëse ajo është mjaft e martuar. Përveç konsideratave të tjera, është fakt shumë i njohur se ligji i vendit ua ndalon diplomatëve shqiptarë të martohen me shtetase të huaja”.

Gazetat aq prisnin. Washington Post-i e botoi menjëherë deklaratën e Faikut bashkë me foton e tij dhe të Ann Corios përbri. Shumë të tjera reaguan me qesëndi. John O’Rehn i gazetës The Sun, shkruante: “Askush nuk i përdor më me dinjitet deklaratat formale se sa Faik Konica, ministri shqiptar në Shtetet e Bashkuara… Por nuk besoj se ministrin e argëtuan këto zëra, prandaj mendoj se deklarata e tij na zbuloi një Faik mjaft diplomatik.”

Corio shihej nga disa si gruaja më e bukur e botës, prandaj çdo burrë që shoqërohej me të nuk i shpëtonte dot syrit vigjilent të reporterëve. Pak kohë pas deklaratës së Faikut ajo u nda nga burri pastaj u bashkuan. Gazetat e njoftuan lajmin pa harruar të shtonin “atë historinë me diplomatin shqiptar”.

Lajmin e botoi edhe Dielli i Gurrazezit dhe në përkthim ndihej një nëntekst i qartë qesëndie. Për një farë kohe, emri i Faikut do të shtohej si bisht në çdo histori që kishte lidhje me mbretëreshën amerikane të striptit, pa çka se e gjithë kjo mund të ishte një sajesë e shtypit të etur për sensacione.

*Pjesë nga libri ‘Faik Konica: Jeta në Uashington’-Botim i UET PRESS